Marchwianka

Marchew, nie taka wcale zwyczajna

Marchew, obok ziemniaków i buraków, to jedno z najchętniej jadanych i uprawianych warzyw korzeniowych w Polsce. Dostępna jest praktycznie przez cały rok, można ją chrupać na surowo, jeść gotowaną lub pieczoną, jest też ważnym składnikiem popularnej w Polsce „włoszczyzny”. Jest łatwa w uprawie, zdrowa, świetnie smakuje i doskonale się przechowuje, nie tracąc swoich wartości przez wiele miesięcy. Trafiła do Europy dzięki Maurom, ale początkowo uprawiana była dla jej liści i aromatycznych nasion. Dopiero od XVII wieku upowszechniła się w Europie uprawa marchwi pomarańczowej i doceniono zdrowotne i smakowe walory jej korzeni. Pod koniec XVIII wieku była już powszechnie uprawiana w całej Polsce. Szybko znalazła zastosowanie zarówno w kuchni dworskiej, jak i chłopskiej, uprawiano ją także jako roślinę pastewną.

Marchwianka z Powiśla Maciejowickiego

Dzięki żyznym i urodzajnym glebom i bliskości Wisły, Powiśle Maciejowickie było ważnym regionem rolniczym, w którym przeważała uprawa ziemniaków, marchwi i innych jarzyn. Dzięki temu warzywa stały się głównym składnikiem lokalnych potraw, między innymi zupy marchwianki. Marchwianka jest prostym i pożywnym daniem przygotowywanym na obiad. Dawniej gotowano ją dość często w ciągu całego roku, ale najczęściej gościła na stołach pod koniec sierpnia lub wczesną jesienią, czyli w sezonie na świeżą marchew i ziemniaki. Aby przygotować pożywną marchwiankę, potrzebujemy kilku składników: ziemniaków, marchwi, fasoli, trochę mięsa i masła. Marchwianka gotowana na co dzień była najczęściej jarska, bez dodatku mięsa. Najważniejsza była marchew, bo to ona nadawała zupie smaku i koloru. Najlepsza jest ta ukopana w sierpniu i we wrześniu. Jest wtedy słodka, intensywnie pomarańczowa i soczysta.

Najlepsze ziemie do uprawy marchwi znajdowały się zawsze w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki. To tam, korzystając z żyznych dorocznych wylewów, uprawiano większość warzyw w regionie. Bliskość Wisły wpłynęła na kulturę i tradycję kulinarną Powiśla Maciejowickiego. Gospodynie z Kół Gospodyń Wiejskich w Strychu, Kobylnicy czy Maciejowicach do dziś gotują marchwiankę według przepisów, które wyniosły z domów rodzinnych. Można jej zakosztować także na lokalnych festynach i dożynkach.

Przepis na marchwiankę

• 1 część ziemniaków
• 2 części marchwi
• fasola (lub groch)
• mięso np. drób, żeberka (dla smaku i według uznania)
• masło

W przepisie na marchwiankę ważna jest proporcja marchwi do ziemniaków: marchwi musi być zawsze dwa razy więcej niż ziemniaków.

Gotujemy pokrojoną marchew i ziemniaki. Wodę po gotowaniu warzyw odlewamy, ale nie wylewamy. Trzemy marchewkę i ziemniaki i wlewamy do nich wodę z gotowania. W osobnym garnku gotujemy mięso z fasolą (lub grochem). Jeżeli namoczymy fasolę przez noc, to ugotuje się równo z mięsem. Wszystko przelewamy do garnka z utartą marchewką i ziemniakami oraz wywarem warzywnym. Dodajemy masło do smaku. Ugotowane mięso można albo pokroić na drobne kawałki i wymieszać z całością albo podać w formie większej wkładki mięsnej. Gotowe danie powinno być kremowe i gęste.

Przepis pochodzi od członkiń Koła Gospodyń Wiejskich w Strychu.

Bibliografia

• Polska kuchnia regionalna: Mazowsze – Kurpie – Podlasie. Oficyna Wydawnicza „Stopka”, Łomża 1989.
• Marchlewski, Wojciech. Mennonici. Życie codzienne od kuchni. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Warszawa 2014.