Parzybroda

Zupa co parzy brodę

Już sama nazwa „parzybroda”, zdaje się dowcipna i od razu nasuwa skojarzenie z „parzeniem brody”. I słusznie, bo w ten sposób wyjaśniane jest jej pochodzenie. Ale co tę brodę parzy? Gorąca słodka kapusta, bo to ona jest dominującym składnikiem potrawy. Parzybroda występuje jako zupa lub jako danie o gęstej konsystencji. Do parzybrody przyznaje się wiele regionów: świętokrzyski, częstochowski, radomski, znana jest na Kociewiu, w Wielkopolsce i na Śląsku.

Na Mazowszu, we wsi Rudki, parzybroda przybiera postać gęstą, podobną do porki oraz kapusty ziemniaczanej. Zwana też „pazibrodą” lub „kozią-brodą” wywodzi się z prostej i ubogiej kuchni chłopskiej. Wykorzystywano w niej na wiele sposobów ziemniaki i kapustę, dodając inne komponenty dla urozmaicenia monotonnych smaków. Parzybroda, co było istotne kiedyś na wsi, należała do dań sycących, dających siłę do ciężkiej pracy. Przygotowywało się ją ze składników dostępnych w każdym gospodarstwie, pochodzących z własnej uprawy. Proces gotowania nie zabierał wiele czasu i można było też łatwo ją donieść pracującym w polu żniwiarzom w dwojakach lub menażkach. 

Proste danie jednogarnkowe

Parzybroda, mimo swojej prostoty, nie należy do potraw zapomnianych i nieznanych. Istniej około 30 przepisów na parzybrodę w różnych wariantach, ale zawsze jest to danie szybkie do ugotowania i „jednogarnkowe”. Wciąż gotuje się ja na Mazowszu, ale znana jest też w okolicach Kielc i Radomia. Czasem serwowana jako ziemniaczane puree z ugotowaną kiszoną kapustą, innym razem w formie zupy ugotowanej z innymi warzywami. Przyrządza się ją też w niektórych miejscach z dodatkiem słodkiej kapusty, a potem podaje z boczkiem lub przysmażoną cebulą. W Rudkach, na Mazowszu, przyrządza się ja ”na bogato”, z dodatkiem śmietany i pomidorów, ale zawsze na bazie lokalnych produktów.  

Składniki i przepis na parzybrodę

• 3 kg słodkiej kapusty
• 2,5 kg ziemniaków
• marchewka, pietruszka
• 2 l wody
• 2 lub 3 pomidory (albo koncentrat)
• listek laurowy, ziele angielskie
• sól, pieprz
• 70 dag boczku
• 30 dag słoniny
• 1 duża cebula
• mąka
• duża śmietana słodka (400 ml)
• mała śmietana kwaśna (200 ml)
• zielona natka pietruszki

Liście kapusty pokroić w większe kawałki. Obrać ziemniaki, pokroić drobno marchewkę i pietruszkę. Na dno garnka włożyć całe ziemniaki, potem pozostałe produkty: warzywa, listek, ziele angielskie, sól. Całość zalać wodą (około 2 l). W międzyczasie pokroić i zasmażyć boczek i słoninę z cebulką. Pod koniec gotowania dodać pomidory. Kiedy ziemniaki będą ugotowane (po około 30 minutach), należy je zestawić i odcedzić, a następnie zgnieść tłuczkiem. Dodać usmażony boczek i uprzednio przygotowaną na patelni zasmażkę z tłuszczu i mąki. Na końcu wlać śmietanę słodką i kwaśną oraz wszystko dokładnie wymieszać. Sprawdzić smak, dodać według uznania soli, pieprzu. Wrzucić natkę pietruszki. Niektórzy dodają do parzybrody kwas z kiszonej kapusty dla wzmocnienia smaku.

Bibliografia

• Dekowski Jan P. Pożywienie ludu radomszczańskiego.„Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, Seria Etnograficzna, nr 7, Łódź, 1963.
• Dekowski Jan. P. Przemiany tradycyjnego pożywienia wiejskiego na obszarze Polski środkowej. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, Seria Etnograficzna, nr 20, Łódź, 1979.
• Lis Hanna, Lis Paweł. Kuchnia Słowian, czyli o poszukiwaniu dawnych smaków. Warszawa: Wydawnictwo Nasza Księgarnia, 2016.
• Kwasowska Bernadeta, Zagórska Alicja. Polska kuchnia regionalna: Mazowsze – Kurpie – Podlasie. Łomża: Oficyna Wydawnicza „Stopka”, 1989. 
• Powiat Szydłowiecki: Smaki. Szydłowiec: Powiat Szydłowiecki, 2018. 
• Szymanderska Hanna. Kuchnia polska. Potrawy regionalne. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Świat Książki, 2017.