Kościół pw. św. Leonarda w Grzebsku

Miejsce objawień św. Leonarda

Dawniej po mszy na św. Leonarda ludzie szli na grodzisko i wykopywali węgle po spalonym grodzie. Miały one podobno szczególne właściwości. Legenda mówi, że pewien ślepiec, po umyciu oczu w wodzie z tym węglem, odzyskał wzrok. Gród pierwotnie stał pośród bagien. W odległości kilkudziesięciu metrów od niego rosła wielka lipa, na której miał się objawiać św. Leonard.

Miejscowa parafia jest jedną z najstarszych na Mazowszu – w 2012 roku obchodziła swoje trzechsetlecie. Połowa z 12 wiosek, wchodzących w jej skład, znajduje się w województwie warmińsko-mazurskim, połowa w mazowieckim. Najmniejsza osada jest zamieszkana przez … 2 osoby.

O świątyni w Grzebsku wspomina już najstarszy dokument, który odnosi się do Mazowsza, tzw. „falsyfikat mogileński”, pochodzący rzekomo z 1065 roku, a przypuszczalnie z XII wieku. Kaplica w miejscu objawień św. Leonarda z pewnością powstała jeszcze wcześniej niż kościół. Ten, który dziś możemy tu podziwiać, pochodzi z 1712 roku. W świątyni zobaczyć można m.in. rzeźbę patrona parafii, pochodzącą z XV wieku.

Kościół

Obecny kościół wzniesiono na planie wydłużonego ośmioboku. Podczas gruntownego remontu w 1882 roku wystawiono wieże przy kościele, dobudowano kruchtę i zakrystię z muru pruskiego, wymieniono także strop na kolebkowy. Kolejne remonty miały miejsce już w XX wieku.

Wnętrze kościoła podzielone jest na trzy nawy i ma świetną akustykę. W głównym, późnobarokowym ołtarzu z początku XVIII wieku, zachwyca gotycka rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, będąca obiektem kultu. W ołtarzach bocznych umieszczone zostały wizerunki czterech ewangelistów. Jest też piękna ambona.

W latach osiemdziesiątych miało tu miejsce włamanie. Ukradziono srebra z ołtarza i figurę Matki Boskiej. “Odnalazła się w Warszawie, niósł ją w worku na plecach jakiś mężczyzna i zwrócił tym uwagę mundurowych” – relacjonuje proboszcz parafii w Grzebsku. Sreber niestety nie odzyskano.

Kaplica

Równie ciekawa, co kościół, wydaje się oddalona od niego o około 400 metrów kaplica. “Jest w niej więcej historii niż tutaj, w kościele” – mówi proboszcz. “Jest tam również prastare grodzisko, od którego zaczęło się wszystko, co z Grzebskiem związane” – dodaje. We wnętrzu kaplicy znajduje się m.in. ołtarz przeniesiony z kościoła i stare ławki, oznaczone tabliczkami z nazwiskami rodzin, które w nich zasiadały. Kaplicę w miejscu objawień pobudowali w XVIII wieku bracia z zakonu, który założył św. Leonard.

Nabożeństwo w kaplicy jest odprawiane dwa razy do roku. Jedno związane z odpustem (w przeddzień są odprawiane nieszpory), drugie w listopadzie, po mszy na św. Leonarda. Wówczas od strony kościoła pośród ciemności zmierza do kaplicy procesja. Widać jedynie światełka świec, palących się wewnątrz kaplicy. Parafianie czują się związani zarówno z kościołem jak i z grodziskiem w Grzebsku.

Genealogia nazwy Grzebsk

Józef Ostaszewski, lekarz i historyk zajmujący się historią regionu mławskiego, podaje następującą genealogię nazwy Grzebsk: „(…) pomyśleli mieszkańcy o miejscu ofiar i w pięknem, tajemniczem miejscu nad doliną Orzyca, na błocie usypali («zgrzebli») górę, otoczoną wodą, gdzie ustanowili miejsce ofiar i zaczęli go nazywać «zgrzebińskiem», w ówczesnym języku Grebsco, dzisiaj Grzebsk, nazywany również «Zgrzebsk»”. Faktycznie, kościół stoi na wzgórzu, jest dobrze widoczny, nieosłonięty drzewami pięknie prezentuje się o każdej porze roku.