Jabłka grójeckie

500 lat sadowniczych tradycji

Historia jabłek grójeckich związana jest z Królową Boną, która w XVI wieku otrzymała duże połacie ziemi w powiecie grójeckim, o które dbała, ustanawiając liczne przywileje dla posiadaczy ogrodów. Sadownictwo znalazło też umocowanie prawne w akcie królewskim, wydanym przez Zygmunta Augusta. Dało to początek rozwojowi sadów owocowych, głównie jabłoniowych. Przez kolejne stulecia jabłka z okolic Grójca lądowały na królewskim stole. Dużą rolę w historii jabłek grójeckich odegrali również duchowni, którzy byli wielkimi propagatorami sadownictwa, m.in. ks. Roch Wójcicki z Belska, ks. Niedźwiedzki z Łęczesyc i ks. Stefan Roguski z Goszczyna. W 1918 roku Jan Cieślak z Podgórzyc wybudował pierwszą przechowalnię owoców. Na przełomie XIX i XX wieku nastąpił rozwój miast i wzrosło zapotrzebowanie na żywność, w tym również na owoce. Sadownictwo przestawało być elitarne i coraz częściej zakładano sady chłopskie. Dynamiczny rozwój sadownictwa grójeckiego nastąpił po II wojnie światowej. Z inicjatywy profesora Szczepana Pieniążka powołano Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa. Wychowanek profesora – Eligiusz Gajewski – założył w Nowej Wsi Zakład Doświadczalny Instytutu. Zakład ten stał się wzorcowym gospodarstwem, na przykładzie którego lokalni sadownicy uczyli się nowoczesnych metod uprawy drzew owocowych. Dzięki temu wydajność sadów grójeckich systematycznie rosła. 

Największy sad Europy

Dzięki pracy pokoleń współczesne gospodarstwa są jednymi z najnowocześniejszych w kraju, a niekończące się sady jabłoniowe sprawiają, że region grójecki nazywany jest największym sadem Europy. Stąd pochodzi 40 procent jabłek krajowej produkcji. To tutaj uprawiane są „Jabłka Grójeckie” – duma Polski i Europy. Uprawa jabłek na Ziemi Grójeckiej obejmuje dziś ponad 3800 ha, z których pozyskuje się ponad 125 000 ton owoców. Są uprawiane w ponad 40 odmianach, z czego 27 wywodzi się z regionu grójeckiego. Swoje wyjątkowe walory zawdzięczają warunkom glebowym oraz klimatycznym. Ze względu na panujący tu wyjątkowy mikroklimat, jabłka grójeckie charakteryzują się średnio o 5% wyższą kwasowością od jabłek tej samej odmiany pochodzących z innych regionów oraz wyraźnym rumieńcem, wynikającym z wyższej zawartości barwników pod skórką (antocyjanów i karotenoidów).

Najbardziej znane i cenione odmiany jabłek grójeckich to: Alwa, Belle de Boskoop, Braeburn, Cortland, Celeste, Delikates, Early Geneva, Elise, Elstar, Elstar Empire, Fuji, Gala, Gloster, Golden Delicious, Idared, Jerseymac, Jonagold, Jonagored, Lobo, Ligol, Mutsu, Paula Red, Pinova, Piros, Rubin i Champion.

W produkcji jabłek Polska zajmuje pierwsze miejsce w Unii Europejskiej. Na świecie wyprzedzają nas tylko Chiny i Stany Zjednoczone. Duży udział w tym sukcesie mają jabłka grójeckie, które posiadają aż trzy unijne certyfikaty Europejskiego Systemu Ochrony Produktów Regionalnych. 

Jabłka są symbolem Ziemi Grójeckiej, pełnią ważną rolę w lokalnej gospodarce i tożsamości. Rokrocznie, gdy tylko zakwitną jabłonie w miejscowych sadach, odbywa się w Grójcu wielkie Święto Kwitnących Jabłoni.

Co kryje w sobie jabłko?

Jabłka mają piękne rumieńce, które dodają im urody. Są też kwaskowe, dzięki czemu świetnie nadają się do produkcji cydru i na wypieki. Jabłka grójeckie posiadają charakterystyczną barwę, wielkość i specyficzny miąższ, na co mają wpływ miejscowe warunki klimatyczne i glebowe. Zawarty w nich błonnik pokarmowy reguluje pracę jelit, chroni przed zaparciami oraz pomaga w utrzymaniu prawidłowej mikroflory jelitowej. Powinno się je jeść ze skórką, ponieważ to pod nią znajduje się najwięcej cennych flawonoidów. Są smaczne zarówno na surowo, jak i dodatek do tradycyjnych polskich szarlotek, strucli, ryżu z jabłkami i innych potraw. W owoców produkuje się cydr, soki i susz owocowy. 

Bibliografia

• Zioła-Ziemczak Katarzyna, red. Wielka księga produktów regionalnych i tradycyjnych. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Dragon, 2016.  Szmyd Jan. Polskie jabłka. Gdynia: Novae Res, 2019.