Miód nadbużański

Krótka historia miodu

Pierwsze pszczoły na ziemi pojawiły się około 140-150 milinów lat temu, w drodze ewolucji os z rodzaju Sphecidae. Wszędzie tam, gdzie człowiek spotykał pszczoły, miód był tematem wielu przypowieści i mitów. Od wieków miód stosowany był jako składnik wielu produktów spożywczych i napojów, jako środek słodzący i aromatyzujący, a nierzadko leczniczy. Miał on także znaczenie w  religii i symbolice.

W starożytnej Gruzji miód „towarzyszył” zmarłym w ich pozaziemskiej podróży. W Grecji znaleziono najstarsze jak dotąd ślady obecności miodu na glinianych naczyń sprzed ponad 5000 lat. W starożytnym Egipcie miodu używano do słodzenia ciast i ciasteczek, składano go także w ofierze bogu płodności Min. Stosowano miód do balsamowania zwłok, a w starożytnym Rzymie uważany był za afrodyzjak i najlepszy środek do gojenia ran. Na liczącym ponad 8 tysięcy lat malowidle naskalnym w jaskini Arana w Hiszpanii przedstawiona jest postać zbieracza miodu, wybierającego go z dziko założonych gniazd pszczelich.

Płynne złoto znad Buga

Bogactwo kulturowe Obszaru Dorzecza Nadbużańskiego, który należy do trzech krain etnograficznych: Mazowsza, Podlasia i Kurpi, jest jego wielką wartością. Mieszkańcy regionu hołdują dawnym tradycjom – zajmują się rękodziełem, rolnictwem i pszczelarstwem. Bartnictwo było jednym z najstarszych zajęć na tym terenie. Dawniej dzianie barci w drzewach było powszechne. Bartnicy opiekowali się barciami (i pszczołami) i pobierali z nich plastry z miodem. Wycinania plastrów z barci dokonywano raz w roku na koniec lipca. Miód pozyskiwany przez cedzenie nazywano kagańcem, a resztki miodu z plastrów wyciskano. Dziś już nie ma barci w lesie, ale miód wciąż się pozyskuje z przydomowych pasiek z różnego typu ulami.

O wyjątkowości miodu nadbużańskiego decyduje przede wszystkim roślinność występująca w tej okolicy. W swoim składzie miód ten ma nektar i pyłki unikalnych i wyjątkowych roślin. Pszczoły pozyskują nektar i pyłki z dzikich łąk, roślin rosnących nad wodą i na torfowiskach, z terenów nieskażonych chemicznie i przemysłowo.  

Naturalna „apteka” 

O specyfice miodów nadbużańskich świadczy również fakt, że zawierają nektar i pyłki roślin zupełnie unikalnych i wyjątkowych. Zawarte w miodach flawonoidy, saponiny, sole mineralne, aminokwasy i garbniki gwarantują ich wysoką wartość odżywczą i zdrowotną. Bogaty skład nektaru gwarantuje niepowtarzalny smak, aromat i barwę. 

Specyficzne ukształtowanie terenu i warunki glebowe o silnym nasłonecznieniu brzegów Bugu sprzyjają występowaniu roślin ciepłolubnych. Rosną tu rzadkie gatunki, pochodzące z południowej Europy oraz stepów czarnomorskich i ukraińskich. To tzw. roślinność pontyjska. Jej obecność nad Bugiem świadczy o wysokiej czystości okolicy, co znacząco wpływa na jakość miodów nadbużańskich. Miód zbiera się tu przez trzy miesiące w roku – od maja do lipca. W maju kwitnie mniszek – stosowany w chorobach wątroby i dróg żółciowych, rzepak – stosowany w chorobach wątroby i układu krążenia oraz sady owocowe, następnie akacja – zalecany w leczeniu choroby wrzodowej żołądka. Jeżeli na drzewach wystąpi spadź, to dochodzi kolejny gatunek miodu – spadziowy, który powinien być spożywany przy schorzeniach górnych dróg oddechowych. Na początku sierpnia wykręca się wielokwiat, który stosuje się najczęściej przy alergiach i przeziębieniach.

Pszczelarze znad Buga

Pszczelarstwo było tutaj zazwyczaj dodatkowym, ale powszechnym zajęciem. W rejonach nadbużańskich w niemal w każdej wiosce był przynajmniej jeden pszczelarz. Zgodnie z tradycją, miód nadbużański powstaje na bazie wyłącznie naturalnych produktów i produkowany jest wedle jednolitej receptury. Miód nadbużański powstaje zarówno w stacjonarnych pasiekach, jak i w pasiekach wędrownych, przewożonych na tereny upraw roślin miododajnych, czyli tam, gdzie akurat kwitną akacje, lipy, rzepak czy gryka. W regionie znane są miody z Pasieka Nadbużańskiej  w Skrzeszewie, założonej w 1963 r. przez Pana Józefa Kunickiego.

Dziś to duże gospodarstwo pasieczne z ponad 160 ulami, w którym pracują już dwa pokolenia pszczelarzy. Ule Pasieki Nadbużańskiej rozrzucone są w kilku miejscach Doliny Bugu. Pasieka oferuje miody odmianowe (wielokwiatowy, lipowy, malinowy), świece i wyroby z wosku, propolis i pyłek kwiatowy. W Pasiece działa też „Altana edukacyjna”, w której w maju i czerwcu odbywają się warsztaty pszczelarskie, skierowane do dzieci i młodzieży. 

Bibliografia

• Czerwiński Tomasz, Pożywienie ludności wiejskiej na północnym Mazowszu u schyłku XIX i w XX wieku, Ciechanów: Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej, 2008. 
• Lunde Maja. Historia pszczół. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2022. 
• Wróblewski Romuald. Barcie, Kłody, Kószki i Ule Polskie. Nowy Sącz: Sądecki Bartnik, 1998.
• Wróblewski Romuald. Krótka historia pszczelarstwa polskiego. Nowy Sącz: Sądecki Bartnik, 2009. 
• Zioła-Ziemczak Katarzyna, red. Wielka księga produktów regionalnych i tradycyjnych. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Dragon, 2016.