Muzeum Mazowieckie w Płocku – Spichlerz

Najstarsze muzeum w Polsce

Muzeum Mazowieckie w Płocku to najstarsze muzeum publiczne w Polsce, którego historia sięga Królestwa Polskiego i roku 1821, kiedy to powołano Muzeum Publiczne i Szkolne Województwa Płockiego. Działalność tej instytucji, podejmowane zagadnienia, jak i zakres tworzonych kolekcji, pozostają niezmiennie interdyscyplinarne. Od początku gromadzono zbiory geologiczne, przyrodnicze, archeologiczne, historyczne i etnograficzne, koncentrując się głównie na Mazowszu Płockim, ale zakres kolekcjonerski obejmuje także obszar Polski, Europy i świata. Obecnie Muzeum Mazowieckie w Płocku to instytucja samorządowa, słynąca ze swoich zbiorów secesyjnych, popularnie określane jako „muzeum secesji”. Płocka instytucja konsekwentnie rozwija przemyślaną strategię kolekcjonerską i oryginalny sposób udostępniania swoich zbiorów. Unikatowa kolekcja eksponowana jest w secesyjnej kamienicy  przy ulicy Tumskiej 8.

Etnograficzny Spichlerz

Ważnym, stale rozbudowywanym zbiorem w Muzeum Mazowieckim, pozostaje Dział Etnografii z siedzibą w Spichlerzu, zabytkowym budynku z przełomu XVIII i XIX wieku, odrestaurowanym w 2015 roku. Wcześniej Spichlerz był przestrzenią dla wystaw czasowych i magazynem dla ponad 9500 obiektów etnograficznych, głównie z zakresu sztuki ludowej, stroju, tkaniny, przedmiotów codziennego użytku i akcesoriów obrzędowych. Unikalne zbiory gromadzone są od ponad 150 lat i pochodzą z terenu Starego Mazowsza, podobnie jak przedmioty zbierane w sąsiednich regionach: Kurpiach Puszczy Zielonej i Kurpiach Puszczy Białej, Łowickim, Gąbińskim, jak i odleglejszych: Rawskim i Kołbielskim.

Ludowa wizja świata

Eksponowana w Spichlerzu stała wystawa „Kultura Mazowsza w ludowej wizji świata” autorstwa Magdaleny Licy-Kaczan, to prezentacja etnograficznego zróżnicowania Mazowsza. A tytułowa „ludowa wizja świata” jest obok ścieżki regionalnej nadrzędną narracją wystawy. Ekspozycja przedstawia obrzędowy cykl doroczny i rodzinne zwyczaje na Mazowszu. Jednocześnie to obrazowanie myślenia mitycznego, jak dowodzą etnografowie, pomagającego zrozumieć i uporządkować świat oraz relacje metafizyczne z uniwersum.

Wystawa zdaje się na każdym kroku przypominać, że wszelkie zachowania rytualne mają swoje głębokie źródło w obłaskawianiu sił natury i Boga. A przejawiają się w działaniach, czy to w gestach, słowach, śpiewie, jak i całym kulturowym „sztafażu”: strojach, rekwizytach, rytualnym pożywieniu. Ciekawym zabiegiem wystawienniczym są strefy, skomponowane z kondygnacji Spichlerza: 1. poddasze jako strefa niebiańska – zaświaty, (orbis exterior); 2. trzecie piętro, czyli strefa ziemska – świat ludzi, dom (orbis interior); 3. drugie piętro, część centralna, prezentująca strefę podziemną, demoniczną – piekło (orbis exterior).

Prezentacja ludowej wizji świata, jest stworzona z autentycznych strojów z poszczególnych regionów, bogato zdobionych skrzyń „wiannych” przeznaczanych na posag, wiszących u powały pająków z grochu i kolorowych bibułkowych kwiatków, naczyń ceramicznych, akcesoriów kolędniczych i zapustnych przebrań. Na wystawie przedstawione są także elementy wyposażenia wnętrz: święte obrazy, makaty, papierowe firanki oraz nieliczne sprzęty, jak łodzie i wiersze do połowu ryb, czy narzędzia kowalskie. Wśród tych obiektów jednym z najcenniejszych jest wnękowa szopka płocka, unikat z około 1916 roku.

Wystawę etnograficzną uzupełniają nowoczesne multimedialne prezentacje: mobilna aplikacja „Mapa Mazowsza”, z opisami eksponatów i regionów etnograficznych oraz nagrania mazowieckiego folkloru muzycznego. A dla najmłodszych przygotowany został specjalny aneks z przedmiotami edukacyjnymi, które można wziąć do ręki, obejrzeć i pobawić się.

Sztuka Dalekiego Wschodu

W zabytkowym Spichlerzu prezentowana jest również stała wystawa „Sztuka Dalekiego Wschodu. Płockie skarby buddyjskiej Azji”, opracowana przez Grzegorza Piaskowskiego. Składają się na nią obiekty rzemiosła artystycznego, użytkowego i dekoracyjnego, militariów, malarstwa, grafiki oraz sztuki sakralnej. Wśród nich eksponowana jest sztuka światowej klasy, jak drzeworyty Katshushiki Hokusai i jego wybitne dzieło „Wielka fala w Kanagawa”. Propozycja swoistej „podróży po Azji” w Płocku nie powinna zaskakiwać.

Dalekowschodnia kolekcja tworzona jest od początku XX wieku, a Muzeum Mazowieckie jako jedyne w Europie, posiada kolekcję koreańskiego malarstwa świątynnego. I tutaj także zaaranżowano miejsce dla dzieci, które mogą między innymi zagrać na buddyjskim instrumencie – moktaku.

Twórczość Bolesława Biegasa

W Spichlerzu obejrzeć można jeszcze jedną wystawę stałą: „Bolesław Biegas, rzeźba i malarstwo”, czyli prezentację rzeźb gipsowych, rzeźb w brązie i obrazów artysty. Bolesław Biegas (1877-1954) jest uznanym w świecie rzeźbiarzem, malarzem i dramatopisarzem, przedstawicielem nurtu symbolistycznego. Stworzył ponad dwieście dzieł rzeźbiarskich i malarskich, z których część na stałe prezentuje Muzeum Mazowieckie w Płocku.

Wydarzenia w muzeum

Propozycje Działu Etnografii płockiego muzeum uzupełniają cykliczne imprezy naukowe i popularyzatorskie: „Spotkania z kulturą etniczną”, „Pikniki archeologiczno-etnograficzne” czy „Konfrontacje antropologiczne”. Podobnie intensywnie prowadzone są lekcje i warsztaty związane z etnografią Mazowsza i świata, obrzędowością doroczną, towarzyszące stałym i czasowym wystawom, między innymi „Stare Mazowsze”, „Wyprawa dookoła świata”, „Ludowe feng shui. Magia w domu i zagrodzie”.