Powszechnie wigilią nazywa się dzień (a w zasadzie wieczór i noc), poprzedzający święto Bożego Narodzenia. Nazwa ta wywodzi się z języka łacińskiego (vigilare) i oznacza czuwanie, straż nocną, wartę. Obchody kościelne związane z wigilią wprowadzone zostały do liturgii w VI wieku i polegały głównie na poście, czuwaniu oraz modlitwie.
Ale wigilia to przede wszystkim skarbnica bogatej obrzędowości mającej swe źródło w przedchrześcijańskich czasach antycznego i prasłowiańskiego świata – obrzędowości związanej z archaicznymi obchodami zimowego przesilenia, wyznaczającego początek roku astronomicznego, wegetacyjnego i zwyczajowego. W wigilijnych obrzędach ludowych zachowały się liczne relikty przedchrześcijańskie dotyczące kultu zmarłych, elementy noworoczne, zwyczaje związane z urodzajem oraz ślady folkloru innych kultur, zwłaszcza Włoch, Francji i Niemiec, zaszczepione w średniowieczu na ziemiach polskich przez misjonarzy i zakonników z Zachodu w okresie chrystianizacji.