Artykuły

Muzeum wsi, tradycyjnie określane jako skansenowskie muzeum architektury ludowej (na wolnym powietrzu), nie może ograniczać się do statycznej ekspozycji w plenerze. Powinno to być „muzeum życia wsi”, jak chciał przed półtora wiekiem twórca idei, szwedzki etnograf Artur Hazelius, i jak dziś jest najciekawiej, najatrakcyjniej i edukacyjnie najlepiej. Dlatego kolekcji i ekspozycji budynków wiejskich towarzyszyć muszą pola uprawne, czynna gospodarka rolna i hodowlana, prowadzona adekwatnymi historycznie metodami.

Ukształtowany w toku realizacji radomskiego skansenu obraz wsi, to chronologiczna mieszanka, jaka mogłaby realnie istnieć jeszcze w latach 60-tych czy 70-tych XX w.  Zespół zagród, czyli główna część ekspozycji, składa się z obiektów o pochodzeniu czasowym od 1825 do 1954 roku. Wszystkie budynki stanowiły cząstki autentycznych wsi jeszcze w latach 70-tych, niektóre dłużej. Ekspozycja zagrody z Alojzowa jest urządzona na początku lat 60-tych. W zespole wiatraków warto wskazać paltrak z Gniewoszowa, który pracował do roku 1978 jako własność Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, zachowany w formie uzyskanej w roku 1949, pozbawiony śmig ale wzbogacony o motorownię elektryczną. Tak więc realia wiejskie i eksponaty z jakimi spotykamy się w Muzeum Wsi Radomskiej, odpowiadają złożonemu obrazowi wsi drugiej połowy XX wieku.

W pracach rolnych i gospodarczych, które mogą oglądać zwiedzający, posługujemy się narzędziami i maszynami z tego okresu, wykorzystując czynne eksponaty z kolekcji techniki rolniczej. Na naszych polach hodowane są ziemniaki, żyto, owies, len, kukurydza. Prezentowane jest sadzenie ziemniaków, zbiór kukurydzy i przerób na kiszonkę – uruchamiamy w tym celu sieczkarnię do zielonek, żniwa – tradycyjne, sierpem i kosą, ale także przy pomocy kosiarki, a nawet kombajnu, podobnie kopanie ziemniaków – motyką, ale i kopaczką ciągniętą przez traktor. Ręcznie zasiewamy, a rolę spulchniamy broną. Na koniec omłoty i zwozimy ziemniaki do piwnicy.

Pokazy obróbki lnu odbywają się przy użyciu ręcznych szczotek i międlicy, ale także drewnianego trzepaka napędzanego silnikiem i mechanicznej międlarki. Okresowo uruchamiany jest młyn napędzany kołem wodnym i elektryczny tartak. W zagrodach znajduje się żywy inwentarz – drób, a przede wszystkim jedna z zachowawczych hodowli owiec – wrzosówek, rasy w latach 70-tych uchronionej od wyginięcia. Czarna wełna wrzosówek przydaje się w Muzeum nawet w pracach konserwatorskich dotyczących wełnianych tkanin.

Artykuł opracowany w oparciu o zasoby archiwalne Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu oraz stronę internetową instytucji.

Autor: Tomasz Dzikowski

Zdjęcia: Barbara Polakowska