Woda cebulowa

Krótka historia cebuli

Cebula to jedno z warzyw, które gości na naszych stołach od tysięcy lat. Dodajemy ją praktycznie do wszystkiego, gdyż wzmaga ona smak każdej potrawy. Cebula jest rośliną dwu- lub nawet wieloletnią, pochodzącą z rodziny Liliowatych. Uprawiana jest od ponad 5000 lat. Z Persji cebulę przetransportowano do Egiptu i Grecji, gdzie szybko zyskała popularność.

W Biblii cebula wspominana jest kilka razy. W Księdze Liczb mowa jest o tym, że Izraelici podczas ucieczki z Egiptu do Ziemi Obiecanej tęsknili za cebulą, której nie mieli na pustyni. W starożytnym Egipcie cebula symbolizowała życie wieczne, z tego też powodu umieszczano ją w mumiach. Kapłani egipscy często rysowani byli z cebulą w ręce. W starożytnej Grecji wierzono, że poprawia ona sprawność fizyczną. Cebula to warzywo, którego właściwości lecznicze są znane są od wieków.

W medycynie ludowej wywar z cebuli zalecany był w chorobach reumatycznych, przeziębieniach, a wąchanie surowej cebuli odkażało nos i udrażniało drogi oddechowe. Przez całe stulecia cebula była najcenniejszym naturalnym lekiem zwalczającym szkorbut. Zabierali ją w dalekie rejsy marynarze, kupcy i wielorybnicy. Ma też silne bakteriobójcze działanie i zawiera cenne minerały wzmacniające ogólną odporność.

Cebula w polskiej kuchni i medycynie ludowej

W Polsce cebula uznawana jest za nieodłączny element wielu dań, ale także jako i roślina, którą leczy się kaszel oraz wiele innych problemów zdrowotnych. Obecnie uprawia się w kraju kilka odmian cebuli, które różnią się kolorem i intensywnością smaku. Rzadko cebula jest jedynym składnikiem dania. Najczęściej jest dodatkiem do potraw i nadaje im aromatu, a nierzadko i nazwy… Niemal w każdej zupie mięsnej i warzywnej jest także gotowana cebula (często wcześniej zasmażana na ogniu), ale można też przyrządzać zupę cebulową, z dodatkiem ziemniaków, przypraw i gotowanych warzyw.

Symbolem Lubelszczyzny jest słynny cebularz, czyli drożdżowy placek zapiekany z cebulą, makiem i przyprawami. Ze słodkiej czerwonej cebuli gospodynie robią konfiturę, która jest świetnym dodatkiem do mięs i wędlin. Nasze babcie niejednokrotnie zażywały na przeziębienie sok z cebuli, który łagodzi kaszel i podrażnienia skóry.

Więcej niż warzywo

Cebula jest też dodatkiem do wielu tradycyjnych potraw na Kurpiach. Czuć jej wyraźny smak w kurpiowskim rejbaku, okrasie do gotowanych kasz i ziemniaków, smalcu i zupach. Kuchnia kurpiowska była biedna, opierała się na prostych produktach, które można było łatwo pozyskać z pól i lasów. Stąd wiele potraw opartych na kaszach, ziemniaku i grzybach, a dodatkiem do nich zawsze była cebula. Gospodynie kurpiowskie często wspominają, że pod koniec wykopków często urządzano wspólne ogniska, na których pieczono ziemniaki i popijano wodą cebulową. 

Woda cebulowa wybornie smakuje z pieczonymi ziemniakami, ale robiono ją także dla żniwiarzy i popijano podczas pracy w polu. Dzięki zawartości octu i przypraw łagodzi pragnienie i uczucie głodu. W okolicach Kadzidła wodę cebulową gotowaną z dodatkiem listka laurowego i czarnego pieprzu nazywano też „pierną wodą” i często przygotowywano ją jako popitek do postnych posiłków, np. śledzi. We wsiach w gminie Lelis zamiast czarnego pieprzu dodawano pieprz ziołowy, który nadawał wodzie cebulowej lekko bursztynowego koloru. Niezależnie od proporcji dodatków, woda cebulowa ma zawsze wyraźny smak cebuli i octu. 

Składniki i przepis na wodę cebulową

• 2 l wody
• 2 cebulki cukrowe
•  pieprz czarny lub ziołowy do smaku
• 3 łyżki octu

Cebulę pokroić w kostkę, posolić i odstawić na trochę, żeby zmiękła. Dodać do wody, doprawić pieprzem, octem i przyprawami (dla smaku). Wodę octową przygotowuje się i pije na świeżo.

Bibliografia

• Bziukiewicz Laura. Biesiada kurpiowska. Warszawa: Wydawnictwo Literackie Białe Pióro, 2020.
• Chętnik Adam. Pożywienie Kurpiów: jadło i napoje zwykłe, obrzędowe i głodowe. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1936. 
• Kwasowska Bernadeta, Zagórska Alicja. Polska kuchnia regionalna: Mazowsze – Kurpie – Podlasie. Łomża: Oficyna Wydawnicza „Stopka”, 1989. 
• Nowiński Marian. Dzieje upraw i roślin leczniczych. Warszawa: PWRiL, 1983.  
• Ks. Skierkowski Władysław. Życie codzienne Kurpiów. Ostrołęka: Muzeum Kultury Kurpiowskiej, 2021.